SỎI TÚI MẬT LÀ GÌ? NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, CÁCH ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA

Sỏi túi mật là một bệnh lý phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua vì không có triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu. Khi số lượng và kích thước sỏi mật tăng dần có thể gây ra những triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Từ đau bụng dữ dội, khó tiêu, đến các biến chứng nguy hiểm như viêm túi mật hay viêm tụy cấp. Hãy cùng Tâm Trí Sài Gòn tìm hiểu sỏi túi mật là gì để từ đó biết cách nhận biết, điều trị kịp thời cũng như phòng ngừa bệnh hiệu quả.

1. Tổng quan sỏi túi mật là gì?

1.1. Túi mật là gì?

Túi mật là một cơ quan nhỏ nằm dưới gan, có hình dạng giống quả lê. Chức năng chính của túi mật là lưu trữ dịch mật do gan sản xuất để phân hủy chất béo trong quá trình tiêu hóa. Ở người trưởng thành, túi mật có màu xanh xám với chiều dài từ 7 - 10cm và đường kính 4cm khi chứa đầy dịch mật.

Túi mật là cơ quan lưu trữ dịch mật để phân hủy chất béo trong quá trình tiêu hóa

1.2. Sỏi túi mật là gì?

Dịch mật là một hỗn hợp bao gồm các thành phần chính là cholesterol, bilirubin và muối mật. Sự mất cân bằng giữa các thành phần này là nguyên nhân hình thành nên các tinh thể rắn bên trong túi mật hay còn gọi là sỏi túi mật. Những viên sỏi này có thể nhỏ như hạt cát hoặc lớn đến vài centimet, gây cản trở dòng chảy của dịch mật, dẫn đến những bệnh lý nguy hiểm như viêm túi mật, thủng túi mật…

Sỏi túi mật được phân loại dựa trên thành phần chính:

• Sỏi cholesterol: Đây là loại sỏi mật thường gặp nhất với thành phần chứa ít nhất 80% cholesterol. Sỏi cholesterol thường có màu vàng nhạt hoặc hơi xanh, hình thành đơn độc với chiều dài từ 2 - 3cm mỗi viên.
• Sỏi sắc tố đen: Được cấu tạo từ canxi bilirubinate tinh khiết hoặc phức hợp của canxi, đồng và glycoprotein mucin, thường gặp ở những người bị bệnh gan mãn tính.
• Sỏi sắc tố nâu: Loại sỏi này thường liên quan đến vấn đề nhiễm trùng với thành phần chính là bilirubin và muối canxi (canxi photphat) cùng một lượng nhỏ cholesterol (ít hơn 20%) và protein.

Sỏi túi mật là những viên rắn hình thành bên trong túi mật

2. Nguyên nhân gây sỏi túi mật là gì?

Sỏi túi mật hình thành do sự mất cân bằng các thành phần trong dịch mật, bao gồm các tình trạng phổ biến như:

• Dư thừa cholesterol trong dịch mật: Khi nồng độ cholesterol trong máu tăng một cách bất thường, dịch mật không có khả năng hòa tan hết sẽ hình thành nên sỏi cholesterol. 
• Dịch mật chứa quá nhiều bilirubin: Các bệnh lý liên quan gan như xơ gan hoặc nhiễm trùng đường mật khiến cho gan sản xuất nhiều bilirubin hơn bình thường, dẫn đến hình thành sỏi sắc tố.
• Rối loạn chức năng túi mật: Dịch mật bị ứ đọng, cô đặc, tạo thành sỏi mật.

3. Ai dễ bị sỏi túi mật?

Sỏi túi mật có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, nhưng có một số nhóm đối tượng và yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành sỏi như:

• Người trên 40 tuổi, đặc biệt là nữ giới.
• Người béo phì, ít vận động hoặc có chế độ ăn nhiều chất béo.
• Phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai có chứa estrogen trong thời gian dài.
• Người mắc các bệnh lý rối loạn tiêu hóa hoặc các bệnh lý khác như tiểu đường, bệnh gan, bệnh Crohn.

4. Triệu chứng của sỏi túi mật

Sỏi túi mật thường không gây ra triệu chứng trong giai đoạn đầu, đặc biệt khi sỏi còn nhỏ và số lượng ít. Nhiều người chỉ phát hiện bệnh khi kiểm tra sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, khi sỏi lớn dần hoặc gây tắc nghẽn ống mật, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng sau:

• Đau thượng vị hoặc đau hạ sườn phải, có thể lan ra lưng hoặc vai phải;
• Buồn nôn và nôn, đặc biệt sau khi ăn các thức ăn nhiều dầu mỡ;
• Sốt kèm ớn lạnh;
• Vàng da, vàng mắt;
• Nước tiểu chuyển màu nâu nhạt;
• Rối loạn tiêu hóa.

Đau thượng vị hoặc đau hạ sườn phải là triệu chứng thường gặp ở người bị sỏi mật

5. Các biến chứng của sỏi túi mật

Nếu không được điều trị kịp thời, sỏi túi mật có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:

• Viêm túi mật: Các viên sỏi mắc kẹt ở cổ túi mật khiến cho túi mật bị sưng, đau, dẫn đến viêm túi mật, khiến người bệnh đau dữ dội kèm sốt cao.
• Thủng túi mật: Túi mật bị vỡ, gây nhiễm trùng ổ bụng.
• Tắc nghẽn ống mật chủ: Sỏi mật làm tắc nghẽn quá trình vận chuyển dịch mật từ túi mật đến ruột non, gây ra triệu chứng vàng da, đau bụng. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến nhiễm trùng ống mật.
• Tắc nghẽn ống tụy: Ống tụy kết nối với ống mật chủ giúp vận chuyển dịch tụy hỗ trợ tiêu hóa. Sỏi mật có thể gây tắc nghẽn ống tụy, dẫn đến viêm tuyến tụy, khiến người bệnh đau bụng dữ dội, Trường hợp này, người bệnh cần nhập viện để được thăm khám và điều trị kịp thời.
• Ung thư túi mật: Tuy hiếm gặp nhưng đây là biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra ở những người có tiền sử mắc sỏi mật.

6. Cách chẩn đoán sỏi túi mật

Để chẩn đoán sỏi túi mật, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

• Siêu âm bụng: Phương pháp được sử dụng phổ biến nhất, giúp phát hiện sỏi túi mật một cách chính xác.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về túi mật và các cơ quan lân cận.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh chi tiết của túi mật.
• Xét nghiệm máu: Giúp đánh giá chức năng gan và phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng, viêm đường mật, viêm túi mật…
• Chụp X-quang: Hỗ trợ tìm sỏi túi mật.
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): Kết hợp với nội soi dạ dày và chụp X-quang để đánh giá tình trạng đường mật, giúp chẩn đoán các vấn đề về bệnh lý liên quan đến ống túi mật, tụy.

7. Điều trị sỏi túi mật

Việc điều trị sỏi túi mật phụ thuộc vào kích thước, số lượng sỏi, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và các biến chứng kèm theo. Các phương pháp phổ biến bao gồm:

7.1. Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa áp dụng cho những trường hợp sỏi mật nhỏ và không gây triệu chứng hoặc đối với những bệnh nhân không đủ điều kiện sức khỏe để thực hiện phẫu thuật. Tuy nhiên, các phương pháp này đem lại hiệu quả tương đối hạn chế, sỏi mật vẫn có nguy cơ tái phát. Vì vậy, bệnh nhân cần theo dõi và điều trị kéo dài, có thể là suốt đời. Một số phương pháp điều trị sỏi mật không cần phẫu thuật thường được bác sĩ chỉ định bao gồm:

• Thuốc tan sỏi: Có tác dụng đối với sỏi cholesterol kích thước nhỏ, yêu cầu người bệnh kiên trì sử dụng hàng tháng hoặc hàng năm để đảm bảo hiệu quả.
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): Thường được chỉ định để loại bỏ sỏi mật mắc kẹt ở ống mật chủ.
• Tán sỏi bằng sóng xung kích: Năng lượng từ sóng xung kích giúp làm vỡ sỏi mật thành những mảnh nhỏ, giúp cơ thể dễ dàng đào thải.

7.2. Điều trị ngoại khoa

Phương pháp điều trị ngoại khoa được áp dụng phổ biến nhất là phẫu thuật cắt túi mật. Sau khi cắt bỏ túi mật, dịch mật sẽ vận chuyển trực tiếp từ gan thông qua ống gan và ống mật chủ đến thẳng tá tràng. Tùy vào tình trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện cắt túi mật bằng một trong hai phương pháp như sau:

• Nội soi cắt túi mật: Đây là lựa chọn tối ưu cho điều trị sỏi túi mật. Phương pháp này hạn chế tối đa xâm lấn, giúp bệnh nhân ít đau và hồi phục nhanh hơn. Ngoài ra, mổ nội soi còn đảm bảo tính thẩm mỹ vì để lại vết sẹo nhỏ.
• Phẫu thuật mở cắt túi: Đối với trường hợp sỏi mật gây biến chứng nặng như viêm nhiễm hoặc bệnh nhân gặp các yếu tố gây khó khăn cho phẫu thuật nội soi, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật mở ổ bụng để cắt túi mật. Do vết mổ lớn nên bệnh nhân cần nằm viện lâu hơn để theo dõi và mất nhiều thời gian để hồi phục hoàn toàn.

Phẫu thuật nội soi cắt túi mật là lựa chọn tối ưu cho điều trị sỏi túi mật

Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể nhận thấy thay đổi tạm thời trong thói quen đại tiện như đi ngoài thường xuyên hơn hoặc phân mềm hơn. Bên cạnh đó, một số ít trường hợp có thể gặp biến chứng, nghiêm trọng nhất là tình trạng nhiễm trùng đường mật. Vì vậy, bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để giảm nguy cơ biến chứng và đảm bảo hồi phục tốt.

8. Phòng ngừa sỏi túi mật như thế nào?

Để phòng ngừa sỏi túi mật, điều quan trọng là cần xây dựng một chế độ ăn uống cân đối và tuân thủ lối sống lành mạnh, đồng thời chủ động kiểm soát các tác nhân nguy cơ. Dưới đây là một số lời khuyên giúp bạn giảm nguy cơ bị sỏi mật:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế chất béo, đường và cholesterol.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hãy cố gắng giảm cân.
• Tập thể dục đều đặn: Tập luyện các bài tập vừa sức như yoga, chạy bộ… ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ mắc bệnh.
• Khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm sỏi túi mật và các tác nhân nguy cơ để có biện pháp xử trí kịp thời, tăng hiệu quả điều trị.

Bên cạnh ăn uống và sinh hoạt lành mạnh, thăm khám sức khỏe định kỳ là việc làm cần thiết để ngăn ngừa và phát hiện kịp thời sỏi túi mật

9. Một số câu hỏi thường gặp liên quan đến sỏi túi mật  

9.1. Khi nào cần đi khám sỏi túi mật?

Bạn nên đi khám bác sĩ khi cảm thấy đau bụng kéo dài, cơn đau tăng dần theo thời gian, kèm theo sốt, buồn nôn, nôn, vàng da hoặc rối loạn tiêu hóa liên tục. Những triệu chứng này có thể liên quan đến nhiều bệnh lý khác nhau. Để xác định chính xác nguyên nhân, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng và chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng. Dù nguyên nhân là gì, đây đều là dấu hiệu cảnh báo bạn cần thăm khám sớm.

9.2. Trẻ em có thể bị sỏi túi mật không?

Mặc dù hiếm, trẻ em vẫn có thể mắc sỏi túi mật, đặc biệt khi có các yếu tố nguy cơ như bệnh lý di truyền hoặc nhiễm trùng.

9.3. Sỏi túi mật có tái phát không?

Sỏi túi mật có thể tái phát nếu điều trị không loại bỏ túi mật, đặc biệt khi người bệnh không duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học sau điều trị. Vì vậy, phương pháp điều trị sỏi tối ưu nhất là phẫu thuật cắt bỏ túi mật. Tuy nhiên, một số người có thể gặp phải các vấn đề về tiêu hóa sau phẫu thuật.

Sỏi túi mật là một bệnh lý phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Hầu hết người bệnh chỉ phát hiện khi sỏi mật gây triệu chứng nghiêm trọng như đau bụng dữ dội, sốt, nôn, buồn nôn. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Để phòng ngừa bệnh, bạn nên duy trì một lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm dấu hiệu hiệu bất thường và điều trị hiệu quả.

Nếu bạn đang gặp bất kỳ triệu chứng sỏi túi mật nào, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Để đặt lịch thăm khám với các bác sĩ giàu kinh nghiệm tại BVĐK Tâm Trí Sài Gòn, hãy liên hệ qua HOTLINE 0974.508.479 hoặc nhắn tin qua Fanpage Bệnh Viện Đa Khoa Tâm Trí Sài Gòn.