LỒNG RUỘT Ở TRẺ EM LÀ GÌ? CÁCH XỬ LÝ KHI TRẺ BỊ LỒNG RUỘT

Lồng ruột là một căn bệnh nguy hiểm thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi. Khi trẻ bị lồng ruột, một đoạn ruột sẽ chui vào đoạn ruột khác, gây tắc nghẽn và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy nguyên nhân gây lồng ruột ở trẻ là gì? Làm thế nào để nhận biết và xử lý khi trẻ mắc bệnh này? Trong bài viết này, Tâm Trí Sài Gòn sẽ giúp ba mẹ giải đáp những thắc mắc trên.

Lồng ruột ở trẻ là gì

Lồng ruột là hiện tượng một đoạn ruột chui vào lòng đoạn ruột kế cận gây tắc nghẽn đường ruột và ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu. Đây là một tình trạng cấp cứu ngoại khoa thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Theo thống kê, trong số các trường hợp trẻ bị lồng ruột, tỷ lệ bé trai chiếm đến 70% bởi yếu tố cấu trúc giải phẫu và nhu động ruột ở bé trai cao hơn bé gái.

Lồng ruột là tình trạng một đoạn ruột chui vào lòng đoạn ruột khác, gây tắc nghẽn đường ruột

Lòng ruột bị tắc nghẽn khiến thức ăn và máu không lưu thông được, trẻ có biểu hiện đau bụng, nôn ói nhiều dẫn đến mất nước, mệt lả. Bên cạnh đó, đoạn ruột bị tắc còn có nguy cơ hoại tử do thiếu máu quá lâu. Tình trạng này nếu không được xử lý kịp thời sẽ gây ra nhiễm trùng, thủng ruột, viêm phúc mạc, đe dọa đến tính mạng của trẻ.

Nguyên nhân gây lồng ruột ở trẻ em

Đa số trường hợp trẻ bị lồng ruột dưới 2 tuổi thường không xác định được nguyên nhân rõ ràng. Tuy nhiên, theo các bác sĩ và chuyên gia, có một số yếu tố làm tăng nguy cơ lồng ruột ở trẻ như:

• Lồng ruột có thể xảy ra ở bất cứ lứa tuổi nào nhưng thường gặp nhất ở lứa tuổi từ 3 - 6 tháng tuổi.
• Nguy cơ mắc bệnh ở bé trai cao gấp 2 - 3 lần so với bé gái, đặc biệt là những bé có thể trạng bụ bẫm.
• Trẻ chuyển từ bú sữa sang ăn dặm làm thay đổi nhu động ruột. Hơn nữa, hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện, giữa các đoạn ruột có sự chênh lệch về kích thước làm tăng nguy cơ lồng ruột.
• Trẻ có khối u hoặc polyp trong lòng ruột có thể làm điểm tựa cho đoạn ruột trên chui vào đoạn ruột dưới.
• Viêm nhiễm đường hô hấp hoặc tiêu hóa.
• Cấu trúc ruột bất thường bẩm sinh.
• Suy giảm hệ miễn dịch.
• Trẻ đã từng bị lồng ruột trước đó hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh.
• Vào mùa thu và mùa đông, tỷ lệ trẻ mắc bệnh tăng cao, có thể do yếu tố thời tiết ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
• Một số bệnh lý khác như bệnh Celiac, bệnh Crohn cũng có thể làm tăng nguy cơ lồng ruột.

Dấu hiệu trẻ bị lồng ruột

Trẻ bị lồng ruột ở giai đoạn đầu sẽ có những biểu hiện bất thường như:

• Bỏ bú đối với trẻ còn trong giai đoạn bú sữa;
• Trẻ đột nhiên khóc thét;
• Đau bụng quặn từng cơn, gối co lên ngực;
• Nôn mửa;
• Đổ nhiều mồ hôi;
• Da dẻ xanh xao;
• Các triệu chứng này thường xuất hiện theo từng cơn, lặp lại nhiều lần và càng ngày càng kéo dài.

Đột nhiên khóc thét, đau bụng từng cơn, nôn mửa bất thường là những triệu chứng đầu tiên của bệnh lồng ruột

Khi tình trạng tắc nghẽn trở nên nghiêm trọng, các triệu chứng có thể nhận biết bao gồm:

• Trẻ đi ngoài phân có màu nâu hoặc phân nhầy có lẫn máu tươi;
• Trẻ có biểu hiện mất nước, môi khô, mệt lả;
• Bụng chướng hoặc có khối u nhỏ nhô lên ở vùng dạ dày;
• Sốt cao, lạnh người;
• Tiêu chảy.

Lồng ruột ở trẻ nếu không điều trị kịp thời, ở giai đoạn muộn có khả năng biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng, hoại tử ruột và gây ra những triệu chứng nặng như:

• Bụng chướng to;
• Da nhợt nhạt, sờ thấy lạnh;
• Nôn mửa liên tục;
• Thở nhanh, hơi thở nông;
• Mạch đập nhanh, nông;
• Trẻ lờ đờ, có thể hôn mê hoặc mất ý thức.

Ba mẹ cần làm gì khi trẻ bị lồng ruột

Lồng ruột ở trẻ em cần được xử lý kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng, hoại tử ruột, thủng ruột. Vì vậy, ngay khi phát hiện các dấu hiệu đáng ngờ như trẻ đột nhiên quấy khóc, đau bụng dữ dội, nôn mửa…, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện để kiểm tra.

Nếu phát hiện trẻ bị lồng ruột và điều trị tháo lồng trước 48 giờ, nguy cơ hoại tử ruột chỉ khoảng 2,5%. Tuy nhiên, nếu lồng ruột ở trẻ kéo dài trên 72 giờ thì nguy cơ hoại tử khối lồng ruột lên đến 80%.

Phương pháp chẩn đoán lồng ruột ở trẻ

Khi được đưa đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện, đầu tiên bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên các triệu chứng đã có và thăm khám lâm sàng. Do phần lớn trẻ bị lồng ruột ở độ tuổi rất nhỏ, chưa biết nói hoặc chưa thể diễn đạt chính xác sự khó chịu nên phụ huynh sẽ cần cung cấp những thông tin cần thiết như:

• Trẻ có các triệu chứng bất thường như đau bụng, nôn ói… từ khi nào?
• Đau liên tục hay đau bụng quặn từng cơn?
• Trẻ có từng bị lồng ruột trước đó hay chưa?
• Trẻ có đi ngoài phân nâu, phân lẫn máu không?

Bên cạnh đó, để chẩn đoán chính xác tình trạng lồng ruột và đánh giá mức độ nghiêm trọng, trẻ sẽ được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm như:

• Siêu âm ổ bụng: Đây là phương pháp được ưu tiên hàng đầu trong chẩn đoán lồng ruột cấp ở trẻ vì ít xâm lấn và cho hình ảnh rõ ràng, giúp xác định chính xác vị trí lồng ruột.
• Chụp X-quang bụng: Được thực hiện khi nghi ngờ tắc ruột hoặc để hỗ trợ chẩn đoán trong các trường hợp khẩn cấp.
• CT scan vùng bụng: Phương pháp này thường ít được sử dụng hơn do liều bức xạ cao, nhưng có thể chỉ định trong trường hợp khó chẩn đoán hoặc cần hình ảnh chi tiết hơn.

Các phương pháp điều trị lồng ruột ở trẻ

Khi phát hiện các dấu hiệu lồng ruột ở trẻ, ba mẹ cần đưa con đi khám ngay để đảm bảo điều trị kịp thời và tránh các biến chứng nguy hiểm. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và sức khỏe tổng thể của trẻ, bác sĩ có thể chỉ định một trong những phương pháp điều trị sau đây:

• Tháo lồng bằng hơi: Đây là phương pháp được sử dụng nhiều nhất đối với những trường hợp lồng ruột chưa có biến chứng nặng. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống thông nhỏ đưa qua hậu môn và bơm hơi vào ruột, tạo áp lực để đẩy đoạn ruột bị lồng về vị trí bình thường. Thủ thuật này ít xâm lấn, dễ thực hiện và mang lại hiệu quả trong thời gian ngắn, giúp trẻ giảm đau và hồi phục nhanh.
• Đặt ống thông mũi - dạ dày: Một ống thông được đưa qua mũi xuống dạ dày để làm giảm áp lực bên trong ruột non. Phương pháp này làm dịu các triệu chứng như chướng bụng, giúp trẻ dễ chịu hơn và bớt căng thẳng trước khi thực hiện các biện pháp điều trị khác như tháo lồng bằng hơi hoặc phẫu thuật.
• Phẫu thuật tháo khối lồng ruột: Khi lồng ruột kéo dài từ 6-12 tiếng, đoạn ruột lồng có thể bám chặt vào nhau, khiến việc tháo lồng bằng hơi không khả thi. Lúc này, trẻ cần được phẫu thuật để bác sĩ trực tiếp tháo khối ruột lồng hoặc cắt bỏ đoạn ruột bị hoại tử không giữ lại được. Phẫu thuật giúp khôi phục lưu thông ruột và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm
• Điều trị nhiễm trùng bằng kháng sinh: Nếu trẻ bị lồng ruột có dấu hiệu nhiễm trùng, sau khi thực hiện tháo lồng ruột, trẻ có thể tiếp tục được chỉ định điều trị bằng kháng sinh.

Làm thế nào để phòng ngừa lồng ruột ở trẻ em

Do chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây lồng ruột ở trẻ nên không có cách phòng ngừa triệt để. Điều quan trọng nhất là phụ huynh cần trang bị các kiến thức về lồng ruột cấp để nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường khi trẻ bị lồng ruột và nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Ngoài ra, hãy đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch để tăng cường khả năng miễn dịch, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý hô hấp và tiêu hóa, vốn là các yếu tố có thể tạo điều kiện cho lồng ruột.

Mặt khác, trẻ bị lồng ruột sau khi được điều trị vẫn có nguy cơ tái phát, đặc biệt là trong 24 giờ đầu tiên. Do đó, phụ huynh cần chú ý quan sát biểu hiện của trẻ trong khoảng thời gian này để phát hiện sớm nếu lồng ruột tái diễn. Bên cạnh đó, hãy nhớ tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ, tái khám định kỳ nếu được chỉ định và tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng thuốc khi chưa được sự đồng ý của bác sĩ.

Lồng ruột ở trẻ là một tình trạng cấp cứu y tế cần được can thiệp kịp thời vì bệnh diễn tiến nhanh, có thể gây ra biến chứng nguy hiểm như hoại tử ruột, thủng ruột hoặc viêm phúc mạc, đe dọa đến tính mạng. Phòng ngừa triệt để lồng ruột là điều chưa khả thi, nhưng việc nhận biết sớm các dấu hiệu và xử lý kịp thời có thể giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Sau khi điều trị, phụ huynh cần theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ một cách chặt chẽ, tuân thủ hướng dẫn chăm sóc và đưa trẻ tái khám định kỳ để phòng ngừa tái phát.

Theo dõi fanpage Bệnh Viện Đa Khoa Tâm Trí Sài Gòn để có thêm những thông tin hữu ích về sức khỏe và các chương trình ưu đãi hấp dẫn từ bệnh viện.