SÀNG LỌC SỚM UNG THƯ THEO TUỔI BẰNG CÁC DẤU ẤN UNG THƯ

, 06/04/2024, 11:30 GMT+7

Tuổi và nguy cơ bị ung thư

Tuổi càng lớn là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của bệnh ung thư. Tần suất mắc ung thư tăng hằng định theo tuổi, từ ít hơn 25 trường hợp cho 100.000 người ở tuổi < 20, đến 350 trên 100.000 tuổi 45-49, và cao hơn 1000 trên 100.000 người tuổi 60 hoặc già hơn.

Tần suất mắc bệnh ung thư theo tuổi. Nguồn: SEER 21 2013–2017, tất cả dân tộc, bao gồm 2 phái tính. National Cancer Institute, Mỹ

Giá trị lâm sàng của các dấu ấn ung thư?

Giá trị lâm sàng của các dấu ấn ung thư trong bệnh lý ung thư:

- Sàng lọc và phát hiện sớm

- Khẳng định chẩn đoán

- Tiên lượng đáp ứng điều trị

- Theo dõi điều trị và đánh giá tái phát

Dấu ấn ung thư là gì?

Dấu ấn ung thư thường gặp nhất là proteins, kế tiếp là kháng nguyên (antigens), và kích thích tố. Dấu ấn ung thư được chia thành 2 nhóm: dấu ấn ung thư chuyên biệt cho bệnh ung thư (cancer-specific markers), và dấu ấn ung thư chuyên biệt cho mô bị bệnh (tissue-specific markers).

Dấu ấn chuyên biệt cho bệnh ung thư: do chính tế bào ung thư tự tiết ra dấu ấn ung thư. Do có sự trùng lấp giữa nhiều laoị ung thư và vá các dấu ấn ung thư tạo lập, nên các dấu ân ung thư này chưa có độ chuyên biệt cao cho chẩn đoán. Các dấu này lại rất có giá trị giúp theo dõi diễn tiến bệnh và đáp ứng điều trị . Ví dụ các dấu ấn CEA, CA 19-9, CA 125.

Dấu ấn đặc hiêu của mô: là dấu ấn được tạo lập do chính mô, cơ quan đáp ứng lại sự hiện diện của ung thư. Tổng quát các dấu ấn không chuyên biệt riêng cho đáp ứng ung thư, nhưng thường tăng trong bệnh lý ung thư. Tuy nhiên khác biệt với dấu ấn chuyên biệt cho bệnh ung thư nêu trên, dấu ấn đặc hiệu mô tăng cao là chỉ điển đặc hiệu cho mô bị bệnh. Ví dụ: PSA tăng cao là chỉ điêm tuyến tiền liệt là cơ quan có vấn đề: có thể là ung thư hoặc do nguyên nhân khác.

Giá trị sàng lọc sớm bệnh lý ung thư của các dấu ấn ung thư

Độ tin cậy của dấu ấn ung thư lệ thuốc vào độ nhạy và độ đặc hiệu của dấu ấn ung thư, các dấu ấn ung thư được khuyến cáo áp dụng thành các bộ (panels) khảo sát nhiều dấu ấn ung thư cùng lúc, thực hiện theo dõi, lặp lại nhiều lần có giá trị nhiêu hơn kết quả một lần đo duy nhất và đánh giá theo dõi diễn tiến của sự thay đổi của các dấu ấn ung thư qua các lần đánh giá theo chu kỳ. Do vậy dấu ấn ung thư giúp phát hiện nghi ngờ ung thư trên bệnh nhân, và giúp chẩn đoán nguồn gốc ung thư trong trường hợp bệnh lý tiến triển.

Các dấu ấn ung thư được đo như thế nào?

Các dấu ấn ung thư thường được đo trong máu, có thể được tìm thấy trong nước tiểu, dịch cơ thể, khối u. Các dấu ấn ung thư được đo tại các phòng xét nghiệm của bệnh viện.

Tầm soát sớm bệnh lý ung thư theo tuổi như thế nào?

Theo Hiệp Hội Ung Thư Mỹ, 2022, hướng dẫn thực hiện sàng lọc dấu ấn ung thư dựa theo tuổi như sau:

- Từ 21 - 29 tuổi: Ung thư đại tràng, Ung thư vú, Ung thư cổ tử cung (nếu > 25 tuổi).

- Từ 30 - 39 tuổi: Ung thư đại tràng, Ung thư vú, Ung thư cổ tử cung (nếu > 25 tuổi).

- Từ 40 - 49 tuổi: Ung thư đại tràng, Ung thư vú, Ung thư cổ tử cung (nếu > 25 tuổi), Ung thư tuyến tiền liệt.

- Từ 50 trở lên: Ung thư đại tràng, Ung thư vú, Ung thư cổ tử cung (nếu > 25 tuổi), Ung thư tuyến tiền liệt, ung thư phổi.

Bệnh viện Đa Khoa Tâm Trí Sài Gòn có đội ngũ bác sĩ hướng dẫn giải thích chi tiết về dấu ấn ung thư cần thực hiện cho từng bệnh lý ung thư và khoa xét nghiệm thực hiện đầy đủ các xét nghiệm dấu ấn ung thư cần thiết.

Bác Sĩ. Lê Ngọc Hùng - Khoa Xét Nghiệm

TAM TRI - SAI GON

General Hospital